Αιτητής:
Δήμος Λεμεσού
Ενδιαφερόμενες κοινότητες:
(σχετικοί φορείς και συνεχιστές του στοιχείου)
Δήμος Λεμεσού και συμμετέχοντες στα δρώμενα του καρναβαλιού
Πεδίο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς:
παραστατικές τέχνες
κοινωνικές πρακτικές, τελετουργίες και εορταστικές εκδηλώσεις
παραδοσιακές χειροτεχνίες
Έτος εγγραφής:
2015
Γεωγραφική Κατανομή:
Το Λεμεσιανό Καρναβάλι αποτελεί την παλαιότερη και δημοφιλέστερη λαϊκή γιορτή της Λεμεσού και της Κύπρου ευρύτερα. Iστορικά, η παράδοση της Αποκριάς εντοπίζεται σε ολόκληρη την κυπριακή επικράτεια, ωστόσο στη Λεμεσό, με την πάροδο του χρόνου, πήρε τόσο μεγάλες διαστάσεις που τελικά ταυτίστηκε με την πόλη και μετατράπηκε σε αναπόσπαστο κομμάτι της ιδιαίτερής της ταυτότητας.
Σύντομη περιγραφή:
Το Καρναβάλι, για τους κατοίκους της Λεμεσού, αποτελεί μια αστική και οικογενειακή παράδοση, που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά με μεγάλο ενθουσιασμό. Κύρια χαρακτηριστικά των Αποκριών είναι η κρεατοφαγία, η οινοποσία, η σάτιρα, ο χορός και το τραγούδι - ιδιαίτερα οι καντάδες - καθώς και οι μασκαράτες και οι διάφορες μεταμφιέσεις. Στους σύγχρονους εορτασμούς του Καρναβαλιού, εκτός από την ιδιωτική πρωτοβουλία, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο Δήμος Λεμεσού, με τη διοργάνωση ενός εορταστικού ενδεκαημέρου που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, παρελάσεις, υπαίθριους χορούς, διαγωνισμούς μεταμφιεσμένων, εικαστικές εκθέσεις κ.ά. Επίσημη ημέρα έναρξης των Αποκριών, όπως και στα παλαιότερα χρόνια, εξακολουθεί να είναι η Τσικνοπέμπτη. Τη μέρα αυτή οι κάτοικοι της Λεμεσού συγκεντρώνονται σε διάφορα σημεία του ιστορικού κέντρου, όπου αναβιώνουν παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα, όπως τα «τσικνώματα» (κατανάλωση κρεάτων), οι καντάδες και τα αυτοσχέδια γλέντια. Οι καρναβαλίστικες εκδηλώσεις κορυφώνονται τα Σαββατοκυρίακα της Αποκριάς και της Τυρινής με τη διοργάνωση της παιδικής και της μεγάλης καρναβαλίστικη παρέλαση, στις οποίες συμμετέχουν χιλιάδες καρναβαλιστών, ντόπιοι και ξένοι.
Εκτενέστερη περιγραφή:
Παρόλο που ο εορτασμός των Αποκριών μαρτυρείται στην Κύπρο από την εποχή του Μεσαίωνα (φραγκική και βενετική περίοδος), στην πόλη της Λεμεσού θα αρχίσει να σημειώνει αξιοσημείωτη ανάπτυξη κατά τα νεότερα χρόνια και συγκεκριμένα στις αρχές της βρετανικής περιόδου (τέλη 19ου– αρχές 20ου αιώνα). Στα παλαιότερα χρόνια οι διασκεδάσεις ήταν απλές και παραδοσιακές, με μπόλικο φαγοπότι, κυπριακούς χορούς και τραγούδια (κυρίως «τσιαττιστά»), καθώς και αυτοσχέδιες μεταμφιέσεις της τελευταίας στιγμής, αφού οι άνθρωποι, λόγω της φτώχειας και της έλλειψης έτοιμων κοστουμιών, μασκαρεύονταν χρησιμοποιώντας ό,τι πρόχειρο ρούχο ή άλλο υλικό είχαν στα σπίτια τους. Βασικά χαρακτηριστικά των Aποκριών ήταν ο αυθορμητισμός και η λαϊκή διάθεση για γλέντι.
Με την πάροδο του χρόνου, παραδοσιακά έθιμα και δρώμενα της κυπριακής Aποκριάς εκτοπίστηκαν σταδιακά, με αποτέλεσμα να επικρατήσει τα επόμενα χρόνια ένα «ευρωπαϊκού» τύπου αστικό καρναβάλι. Ωστόσο, ορισμένα παραδοσιακά έθιμα της Αποκριάς θα καταφέρουν να επιβιώσουν μέχρι τις ημέρες μας, κληροδοτώντας στους σύγχρονους Λεμεσιανούς ένα ενδιαφέρον κράμα, αποτέλεσμα πρόσμιξης παραδοσιακών και σύγχρονων στοιχείων, λαϊκών και αστικών συνηθειών, καθώς και εισαγόμενων και ντόπιων χαρακτηριστικών.
Στο Λεμεσιανό Καρναβάλι δεν επικρατούν συγκεκριμένες μεταμφιέσεις, αφού οι καρναβαλιστές εμπνέονται από μια ποικιλία θεμάτων, όπως ιστορικά γεγονότα, επίκαιρα και πολιτικά ζητήματα, ήρωες από τη μυθολογία και τα παραμύθια, κινηματογραφικές ταινίες και παραδόσεις ξένων χωρών. Ωστόσο, ως παλαιότερες και πιο παραδοσιακές μεταμφιέσεις θεωρούνται οι λεγόμενες «πελλόμασκες». Aποτελούν αυτοσχέδιες μεταμφιέσεις της τελευταίας στιγμής και παρουσιάζουν ένα ακατανόητο και φαιδρό συνονθύλευμα από αταίριαστα μεταξύ τους ρούχα, με σκοπό, από την μία, να αποκρύψουν την πραγματική ταυτότητα των μεταμφιεζομένων και, από την άλλη, να προκαλέσουν, με τα πειράγματα και τις σκανταλιές τους, το γέλιο και τη διασκέδαση.
Στη δημιουργία καρναβαλίστικης ατμόσφαιρας καθώς και στην ενίσχυση του τοπικού χαρακτήρα σημαντικό ρόλο παίζουν οι ομάδες κανταδόρων, που αποτελούν σήμα κατατεθέν του Λεμεσιανού Kαρναβαλιού. Οι καντάδες και τα καρναβαλίστικα ή κανταδόρικα τραγούδια ουσιαστικά αποτελούν την μουσική πεμπτουσία του Λεμεσιανού Καρναβαλιού. Παραδοσιακά τραγουδιούνται από ανδρικές χορωδίες, συνήθως με τη συνοδεία μαντολίνου και κιθάρας, και διακρίνονται για το ιδιαίτερο κανταδόρικο ή κανταδορίστικο ύφος τους. Τα τραγούδια αυτά αποτελούν και τον ιδιαίτερο «ήχο της πόλης», δηλαδή τον συλλογικό τρόπο με τον οποίο οι Λεμεσιανοί εκφράζουν τη μουσική τους ταυτότητα, αφού, τόσο για τα άτομα που συμμετέχουν στις ομάδες κανταδόρων όσο και για τους περισσότερους Λεμεσιανούς, θεωρούνται κομμάτι των κοινών καταβολών και της ταυτότητάς τους. H καντάδα, ένα ελληνικό είδος με εμφανείς ιταλικές και δυτικές επιδράσεις, έχει τις ρίζες της στα Επτάνησα του περασμένου αιώνα, είναι συνήθως τρίφωνη ή τετράφωνη με απλή μελωδία και συνοδεύεται από κιθάρες και μαντολίνα. Η Κύπρος θα δεχτεί επιδράσεις τόσο από την επτανησιακή όσο και από την αθηναϊκή καντάδα από τα μέσα ήδη του 19ου αιώνα.
Ακόμα και για τους κατοίκους της υπόλοιπης Κύπρου, οι καντάδες και τα καρναβαλίστικα τραγούδια είναι απόλυτα ταυτισμένα με τον χαρακτήρα των Λεμεσιανών και κυρίως με το Λεμεσιανό Καρναβάλι. Σύμφωνα με το πρόγραμμα του Καρναβαλιού, οι κανταδόροι συμμετέχουν στα μεσημεριανά γλέντια της Τσικνοπέμπτης, στην παρέλαση κατά την είσοδο του Βασιλιά Kαρνάβαλου το βράδυ της ιδίας μέρας, στη μεγάλη παρέλαση της τελευταίας Κυριακής και τις υπόλοιπες μέρες σε ειδικές βραδιές κανταδόρων σε ανοικτούς χώρους στο κέντρο της πόλης. Διοργανώνονται, επίσης έκτακτες εμφανίσεις σε χορούς είτε των ίδιων των ομάδων κανταδόρων είτε άλλων φορέων καθώς και σε εικαστικές εκθέσεις με θέμα το καρναβάλι. Τα τελευταία χρόνια ο Δήμος οργανώνει, ακόμη, εξορμήσεις ομάδων κανταδόρων σε συνοικίες και προάστια εκτός του ιστορικού κέντρου (Αγία Φύλα, Ζακάκι, Άγιος Ιωάννης, Απόστολος Ανδρέας, Μαρίνα Λεμεσού κ.α.). Ωστόσο, η πλέον καθιερωμένη εμφάνιση των Κανταδόρων είναι το τελευταίο Σάββατο της Αποκριάς, όταν οι κανταδόροι παρελαύνουν πεζοί από το Δημαρχείο της πόλης και καταλήγουν στην Πλατεία Γρηγόρη Αυξεντίου (Διοικητηρίου), όπου εκτυλίσσεται ένα αυθόρμητο γλέντι, κατά τη διάρκεια του οποίου ο κόσμος διασκεδάζει, χορεύει και τραγουδά μαζί τους.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Πληροφορίες από το υπό έκδοση βιβλίο του ερευνητή Στέλιου Γεωργιάδη με τίτλο: Καρναβάλι Λεμεσού. Μια μαγική ιστορία.
Σεργίδης (2007): X. Σεργίδης, «Κανταδόροι και Καρναβάλια στη Λεμεσο», στο Σ. Παπαδήμα και A. Μακρίδης (επιμ.), Ιστοριογραφώντας την Λεμεσό, Πρακτικά 1ου Επιστημονικού Συμποσίου Προφορικής Ιστορίας 2005 (Λεμεσός: Κέντρο Μελετών Δήμου Λεμεσού, 2007).
Σωτηρίου (2007): A. Σωτηρίου, «Ο Ήχος της Λεμεσού-Αστικό Πολυφωνικό Τραγούδι: Μια πρώτη προσέγγιση μέσα από το πρίσμα της Εθνομουσικολογίας», στο Σ. Παπαδήμα και A. Μακρίδης (επιμ.), Ιστοριογραφώντας την Λεμεσό, Πρακτικά 1ου Επιστημονικού Συμποσίου Προφορικής Ιστορίας 2005 (Λεμεσός: Κέντρο Μελετών Δήμου Λεμεσού, 2007).
Τσιπινάκης (1990): Θ. Τσιπινάκης, Μαντολίνο: Ορχήστρες Νυκτών Εγχόρδων (Πάτρα: Πνευματικό Καλλιτεχνικό Κέντρο Δήμου Πατραίων, 1990).
Επικοινωνία:
Δήμαρχος Λεμεσού
Αρχ. Κυπριανού 23, 3036 Λεμεσός
Τηλέφωνο: 25 884325
Φαξ: 25 362350
e-mail: limassol.municipal@cytanet.com.cy
Στέλιος Γεωργιάδης
Email: limassolcarnival@gmail.com
Σχετικοί Σύνδεσμοι:
Βίντεο για το Καρναβάλι της Λεμεσού
Λεμεσιανό Καρναβάλι