Αιτητές:
Σύμπλεγμα Κοινοτήτων Κούρη – Ξυλουρικού
Ενδιαφερόμενες κοινότητες και φορείς:
Άλασσα, Απαισιά, Κορφή , Λιμνάτι, Καπηλειό, Άγ. Μάμας, Τριμίκλινη, Λάνια, Δωρός, Μονάγρι, Άγ.Γεώργιος και Συλίκου.
Πεδίο Πολιτιστικής Κληρονομιάς:
γνώσεις και πρακτικές για τη φύση και το σύμπαν
παραδοσιακή διατροφή και εθιμικές πρακτικές
Έτος εγγραφής:
2022
Γεωγραφική κατανομή:
Οι Αμυγδαλιές εντοπίζονται και σε άλλες περιοχές της Κύπρου, αλλά στην περιοχή του Συμπλέγματος ο καθένας θα μπορεί να εντοπίσει τη διαφορά- αφού ολόκληρη περιοχή, με επίκεντρο τη κοινότητα του Λιμνάτι, βρίσκεται σχεδόν επί ποδός καθόλη τη διάρκεια του χρόνου, για την παρακολούθηση της όλης διαδικασίας για την χρήση των αμυγδάλων, από την καλλιέργεια του φυτού, τους ανθούς, το γλυκό αμυγδάλου, τη σουμάδα, την έκθεσή του προς πώληση, την εμπλοκή του με την κατασκευή και άλλων προϊόντων, που έχουν σχέση με το αμύγδαλο.
Σύντομη περιγραφή:
Η αμυγδαλιά αναπτύσσεται και καλλιεργείται σε θερμά κλίματα κυρίως λόγω του ότι ανθίζει νωρίς την άνοιξη. Τις τελευταίες δεκαετίες που άρχισαν να καλλιεργούνται και οψιμανθείς ποικιλίες η αμυγδαλιά αναπτύσσεται βορειότερα σε πιο ψυχρά κλίματα, όπως στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα. Πρέπει οπωσδήποτε, ακόμη και για τις οψιμανθείς ποικιλίες, να αποφεύγονται παγετόπληκτες περιοχές (Βασιλακάκης, 2013). Η αμυγδαλιά ευδοκιμεί σε ευρεία ποικιλία εδαφών από τα αμμοπηλώδη μέχρι τα αργιλλοαμμώδη αλλά κυρίως στα ελαφρά, γόνιμα, βαθιά και καλά αποστραγγιζόμενα εδάφη. Αν και η αμυγδαλιά είναι ανθεκτική στην ξηρασία και επιβιώνει επί μακράν σε ξηρά εδάφη, η παραγωγή μειώνεται σημαντικά κάτω από συνθήκες ξηρασίας. Η έλλειψη υγρασίας κατά τα τέλη της βλαστικής περιόδου είναι λιγότερο κρίσιμη από ότι κατά τις αρχές της που η ανάπτυξη των καρπών είναι έντονη. Επιπροσθέτως πρέπει να αναφερθεί ότι η αμυγδαλιά είναι ανθεκτική στα ασβεστώδη εδάφη. Τα βαριά ή μη καλώς αποστραγγιζόμενα εδάφη πρέπει να αποφεύγονται, γιατί η παραγωγή θα είναι πολύ μειωμένη και τα δέντρα θα προσβάλλονται πιο εύκολα από τις διάφορες μυκητολογικές ασθένειες (Κέκε, 2013).
Η αμυγδαλιά είναι δέντρο των ξηρών και θερμών κλιμάτων. Περιοριστικοί παράγοντες είναι οι χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα και της άνοιξης και οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού. Κατά την ανθοφορία, εάν η θερμοκρασία κατέλθει στους -4°C για μισή ώρα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ζημιά στα άνθη σε ποσοστό από 20 έως 100% ανάλογα την ποικιλία. Οι δε πολύ υψηλές καλοκαιρινές θερμοκρασίες, όταν συνοδεύονται από έλλειψη νερού στο έδαφος προκαλούν συρρίκνωση της ψίχας του αμυγδάλου. Η αμυγδαλιά μπορεί να αναπτυχθεί σε υψόμετρο έως και 1100 μέτρων. Οι ανάγκες της αμυγδαλιάς σε ψύχος για τη διακοπή του ληθάργου των οφθαλμών της είναι μικρές (Κέκε,2013). Για τις πιο πολλές ποικιλίες 250 - 300 ώρες θερμοκρασίας κάτω των 7°C είναι αρκετές για να διακοπεί ο λήθαργος των οφθαλμών τους. Θερμοκρασίες υψηλότερες των 7°C, όπως 10 ή 14°C, μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες της αμυγδαλιάς για διακοπή του λήθαργου των οφθαλμών της, εφόσον βέβαια είναι περισσότερες από 400 ώρες (Βασιλακάκης, 2013). Επιπλέον θα πρέπει η βλαστική περίοδος να είναι μακρά, ζεστή, χωρίς βροχοπτώσεις με ψηλή ατμοσφαιρική υγρασία. Η μακρά και ζεστή περίοδος ευνοεί την ωρίμανση των καρπών, ενώ οι βροχοπτώσεις και ο κρύος καιρός κατά την περίοδο της ανθοφορίας, περιορίζουν τη δραστηριότητα των μελισσών και την σταυρεπικονίαση και κατά συνέπεια μειώνουν την παραγωγή. Κανονική ανάπτυξη αμυγδάλων επιτυγχάνεται σε περιοχές με μακρύ καλοκαίρι χωρίς βροχές.
Η αμυγδαλιά πολλαπλασιάζεται με σπόρο και εμβολιασμό. Ο σπόρος προέρχεται τόσο από πικρά όσο και από γλυκά αμύγδαλα. Η περιοχή του Συμπλέγματος είναι ιδεώδης για την καλλιέργεια της αμυγδαλιάς. Κάθε κάτοικος της περιοχής γνωρίζει σχεδόν όλη την εξέλιξη ενός μικρού φυτού αμυγδαλιάς μέχρι την καρποφορία του.
Εκτενέστερη περιγραφή:
Προετοιμασία εδάφους
Το έδαφος που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την εγκατάσταση ενός αμυγδαλεώνα, οργώνεται πριν από τη φύτευση σε βάθος 30-40 εκ. Το όργωμα αποσκοπεί στην καταστροφή των πολυετών ζιζανίων και στην αφρατοποίηση του εδάφους, η οποία είναι απαραίτητη για την καλύτερη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των δένδρων. Πριν από το όργωμα λαμβάνονται δείγματα εδάφους, γίνονται αναλύσεις και ανάλογα με τα αποτελέσματα της ανάλυσης καθορίζεται το είδος και η ποσότητα των χημικών λιπασμάτων, που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη των αμυγδαλιών (Ποντικής, 1996). Αν η εξεύρεση κοπριάς είναι εύκολη, τότε ενδείκνυται η προσθήκη 2-3 τόνων ανά στρέμμα για τη βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους. Αν στο έδαφος, που πρόκειται να εγκατασταθεί αμυγδαλεώνας, προϋπήρχε καλλιέργεια πατάτας, μελιτζάνας, βαμβακιού και άλλων ειδών της οικογένειας Solanaceae, τότε το έδαφος αφήνεται για αγρανάπαυση τουλάχιστον για μια τετραετία ή σπέρνεται κατά το χρονικό αυτό διάστημα με ένα αγρωστώδες για περιορισμό του κινδύνου προσβολής των δέντρων από τον μύκητα Verticillium spp και άλλους εδαφογενείς μύκητες (Ποντικής, 1996). Πριν από τη φύτευση γίνεται η επισήμανση των θέσεων φύτευσης των δέντρων, η διάνοιξη των λάκκων, διαστάσεων 45x45cm. Ακολουθεί η φύτευση των δέντρων. Κατά τη φύτευση τοποθετούνται και οι πάσσαλοι στήριξης των δέντρων, τα δε δενδρύλλια φυτεύονται στο ίδιο βάθος, που ήταν στο φυτώριο, και το επιφανειακό έδαφος ρίχνεται στη βάση του ριζικού συστήματος των δενδρυλλίων. Κατά την προσθήκη του χώματος, αυτό πιέζεται ελαφρά μέχρι της πλήρους πλήρωσης των λάκκων, αποφεύγοντας να προκληθεί ζημιά στο ριζικό σύστημα. Μετά τη φύτευση ακολουθεί το πότισμα των δενδρυλλίων και η προσθήκη μικρής ποσότητας κοπριάς γύρω από κάθε δενδρύλλιο, που αποσκοπεί στη μη εκβλάστηση των ζιζανίων και στη διατήρηση της υγρασίας του εδάφους, παράγοντες, που επηρεάζουν σημαντικά την ανάπτυξη των δενδρυλλίων κατά τα πρώτα στάδια της εγκατάστασής τους (Ποντικής, 1996).
Συστήματα φύτευσης
Η αμυγδαλιά φυτεύεται κατά τετράγωνα, κατά ορθογώνια παραλληλόγραμμα ή γραμμές, κατά ισόπλευρα τρίγωνα και κατά ισοϋψείς καμπύλες. Τα συνηθέστερα συστήματα είναι κατά ισόπλευρα τρίγωνα και κατά ορθογώνια παραλληλόγραμμα ή γραμμές. Μπορεί όμως η εγκατάσταση αμυγδαλεώνα να γίνει με απευθείας φύτευση στρωματωμένων ή μη αμυγδάλων στον αγρό. Ο τρόπος αυτός συνιστάται σε ξηρικές κυρίως περιοχές. Σε κάθε λάκκο τοποθετούνται 3 αμύγδαλα, ανά ένα σε κάθε κορυφή ισόπλευρου τριγώνου με πλευρά 10cm. Στη συνέχεια, από τα τρία σποριόφυτα διατηρούμε το πιο ζωηρό, που εμβολιάζεται με την επιθυμητή ποικιλία. (Κέκε, 2013).
Στην Κύπρο, ειδικά στην περιοχή του Συμπλέγματος, η όλη διαδικασία έχει καταγραφεί μέσα από προσωπικές μαρτυρίες των κατοίκων του χωριού Λιμνάτι.
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
Βασιλακάκης, Μ. Δ. και. Θεριός Ι. Ν,. (1994). Μαθήματα Ειδικής Δενδροκομίας, Φυλλοβόλα Οπωροφόρα Δένδρα. Υπηρεσία Δημοσιευμάτων, Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη.
http://www.gaiapedia.gr/gaiapedia/index.php
Επικοινωνία:
Αιμίλιος Ττοφαλλής
Κοινοτάρχης Άλασσας
Ταμίας Συμπλέγματος
Email: ksalassa@cytanet.com.cy