Μαιευτική πρακτική και επιστήμη

Αιτητές:

Επιτροπή Μαιών/Μαιευτών του Παγκύπριου Συνδέσμου Νοσηλευτών και Μαιών (ΠΑ.ΣΥ.Ν.Μ)

Συμβούλιο Νοσηλευτικής και Μαιευτικής Κύπρου

Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου- Τμήμα Νοσηλευτικής, Μεταπτυχιακό Μαιευτικής

Σωματείο Μαιών ʺΦιλoτόκοςʺ

Ενδιαφερόμενες κοινότητες (σχετικοί φορείς και συνεχιστές του στοιχείου):

Η μαιευτική ως πρακτική και επιστήμη ασκείται από τις μαίες και τους μαιευτές στην Κυπριακή Δημοκρατία, τόσο στον κρατικό όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Οι μαίες και οι μαιευτές σήμερα εκπροσωπούνται από συλλογικά όργανα (Συμβούλιο Νοσηλευτικής και Μαιευτικής, Επιτροπή Μαιών). Η εκπαίδευση και επιστημονική τεκμηρίωση στο πεδίο της μαιευτικής πραγματοποιείται στο πλαίσιο μεταπτυχιακών προγραμμάτων που προσφέρονται στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο. Στη διάρκεια των προγραμμάτων αυτών, οι ειδικευόμενες μαίες/μαιευτές αποκτούν τις απαραίτητες γνώσεις, στάσεις και δεξιότητες ώστε να μπορέσουν να προσφέρουν ποιοτική και ερευνητικά τεκμηριωμένη μαιευτική φροντίδα.

Πέραν των μαιών, που είναι οι κατεξοχήν φορείς και συνεχιστές της μαιευτικής, στην Κύπρο δραστηριοποιούνται και άλλες ομάδες ή ΜΚΟ με στόχο τη μεταβίβαση γνώσεων και πρακτικών της μαιευτικής. Ενδεικτικά αναφέρονται ο οργανισμός “Birth Forward”, που υποστηρίζει την επιστροφή στην διαδικασία του φυσικού τοκετού ως αναπόσπαστη κατάληξη μιας κύησης χαμηλού κινδύνου και ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Μητρικού Θηλασμού «Δώρο Ζωής» που προωθεί τον θηλασμό ως την καλύτερη τροφή για το νεογνό.

Τέλος, η μαιευτική φροντίδα και καθοδήγηση αφορά κάθε γυναίκα, ζευγάρι και οικογένεια, όσους δηλαδή φέρνουν στον κόσμο μια νέα ζωή και προσπαθούν να ανταποκριθούν στις πολλαπλές ανάγκες (φυσικές και ψυχολογικές), που απαιτεί ο ρόλος αυτός.

Πεδίο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς:

κοινωνικές πρακτικές, τελετουργίες και εορταστικές εκδηλώσεις

γνώσεις και πρακτικές για τη φύση και το σύμπαν

παραδοσιακή διατροφή και εθιμικές πρακτικές

Έτος εγγραφής:

2021

Γεωγραφική κατανομή:

Η μαιευτική ως πρακτική απαντάται παγκύπρια. Παλαιότερα, οι γυναίκες γεννούσαν στον χώρο όπου βρίσκονταν, είτε αυτό αφορούσε την οικία ή μέρος αυτής (π.χ. αυλή, χωράφι κλπ), συνήθως με τη βοήθεια πρακτικής μαίας, μαμμούς στην κυπριακή διάλεκτο, αλλά και άλλων γυναικών. Η μαμμού, με βάση την εμπειρία της, ηγείτο της πράξης του τοκετού και καθόριζε τι έπρεπε να γίνει, τόσο σε αυτό το στάδιο όσο και στην περίοδο της λοχείας. Μετά το 1932, απαντώνται στις πόλεις αλλά και στα χωριά/περιφέρειες, εκπαιδευμένες μαίες, που αναλαμβάνουν να παρακολουθήσουν την έγκυο γυναίκα, να την ξεγεννήσουν, αλλά και να την παραπέμψουν σε γυναικολόγο/νοσοκομείο, εάν υπάρχει ανάγκη. Αργότερα οι γυναίκες στις πόλεις άρχισαν να έχουν πρόσβαση και σε πιο οργανωμένες μονάδες και σε κατοπινό στάδιο σε νοσηλευτήρια κρατικά και ιδιωτικά (ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση). Οι γυναίκες στις ορεινές περιοχές, παρέμειναν στην φροντίδα της εκπαιδευμένης μαίας και απέκτησαν πρόσβαση σε νοσηλευτήρια πολύ αργότερα.

Σήμερα και με βάση την νομοθεσία περί Νοσηλευτικής και Μαιευτικής αλλά και την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2013/55, η Μαιευτική είναι ένα αυτόνομο επάγγελμα. Στα κρατικά νοσηλευτήρια οι μαίες παρακολουθούν αυτοδύναμα τις έγκυες γυναίκες με χαμηλού κινδύνου κύηση, διεκπεραιώνουν φυσιολογικούς τοκετούς και φροντίζουν έγκυες γυναίκες με υψηλού κινδύνου κύηση, τις λεχωΐδες και τα νεογνά, προάγοντας τον μητρικό θηλασμό. Συμβουλεύουν και καθοδηγούν τις γυναίκες/οικογένειες για την αναπαραγωγική και σεξουαλική υγεία. Έχουν δημιουργηθεί δωμάτια φυσικού τοκετού στα κρατικά μαιευτήρια για υποστήριξη του φυσικού τοκετού και τη μείωση των αχρείαστων παρεμβάσεων, όπου ο επαγγελματίας αναφοράς είναι η μαία. Στον ιδιωτικό τομέα, αν και η νομοθεσία προνοεί την αυτονομία της μαίας, αυτή είναι περιορισμένη. Αναμένεται αναβάθμιση του ρόλου της μαίας στην κοινότητα με την ένταξη του μαιευτικού επαγγέλματος σαν συμβαλλόμενο επάγγελμα στον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας, όπου οι γυναίκες θα έχουν άμεση πρόσβαση στην μαία.

Περιγραφή:

Η γυναίκα εγκυμονεί, κυοφορεί και τίκτει, φέρνει στον κόσμο τη νέα ζωή. Από καταβολής κόσμου, με την βοήθεια των άλλων γυναικών της φυλής της, της κοινωνίας, του χωριού της, έφερνε στον κόσμο τα παιδιά της. Η μαία αποτελούσε την γυναίκα που, λόγω των ειδικών δεξιοτήτων της και μετέπειτα και της εκπαίδευσης, στήριζε και βοηθούσε τη γυναίκα στη γέννα και αναλάμβανε ηγετικό ρόλο στη διεκπεραίωση της.

Η μαία ήταν ανέκαθεν στενά συνδεδεμένη με τη μητρότητα, ενώ η μαιευτική είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρώπινη ύπαρξη. Πανάρχαια ευρήματα μαρτυρούν ότι ο τοκετός είναι πάντα στα χέρια γυναικών, με τη βοήθεια θεϊκών δυνάμεων. Με βάση ευρήματα και μαρτυρίες διαφόρων εποχών, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η μαία διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στη φροντίδα της εγκύου και επιτόκου στην Κύπρο. Επίσης, έχαιρε εκτίμησης και σεβασμού από την κοινωνία και η ίδια αντιμετώπιζε το επάγγελμά της ως λειτούργημα, προσφέροντας τις γνώσεις και τις υπηρεσίες της αδιακρίτως σε Έλληνες και Τούρκους της Κύπρου.

Η μαία γνωρίζει το γυναικείο σώμα και συναισθήματα, έχει εμπιστοσύνη σε αυτά, είναι διορατική και ενδυναμώνει τη γυναίκα ώστε να αξιοποιήσει η ίδια τις δικές της δυνάμεις και ικανότητες σε αυτό το ταξίδι. Αποτελεί τον συνδετικό κρίκο για το ζευγάρι κατά τη διάρκεια του τοκετού, καθοδηγώντας τη γυναίκα που γεννά, αλλά και τον σύντροφό της ή/και άλλα μέλη της οικογένειας, που ενδέχεται να παρίστανται. Δείχνει αγάπη και σεβασμό προς τη γυναίκα και την οικογένεια της, βοηθώντας τους να βάλουν γερά θεμέλια για το μέλλον. Η διαχρονική διαδικασία της γέννησης του ανθρώπου με την φυσική διαδικασία του τοκετού, αποτελεί την κορωνίδα των επιτευγμάτων, τόσο της γυναίκας όσο και της μαίας. Αν και πλέον βασίζεται σε πλήρως επιστημονικά τεκμηριωμένη θεωρία και πρακτική, δεν παύει να αποτελεί ένα τελετουργικό πέρασμα από την ενδομήτρια στην εξωμήτρια ζωή, και να συνδέεται με έθιμα, πρακτικές και συμβολισμούς, αξιοποίηση όλων των αισθήσεων, αλλά και διάδραση μεταξύ της γυναίκας και της μαίας καθώς και των μαιών μεταξύ τους. Ο ρόλος τους μπορεί να συνοψιστεί στις 4 ακόλουθες κατηγορίες:

Πριν από την κύηση: η μαία προάγει την αναπαραγωγική υγεία, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής υγείας, της αντισύλληψης, του οικογενειακού προγραμματισμού, της πρόληψης μετάδοσης των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων και άλλα.

Κατά τη διάρκεια της κύησης: παρακολουθεί την εγκυμοσύνη αυτοδύναμα αλλά και ως μέλος της διεπιστημονικής ομάδας υγείας, προβαίνοντας σε κλινικές μετρήσεις και εξετάσεις, συμβάλλει στα ανιχνευτικά προγράμματα, εντοπίζει παθολογικές καταστάσεις, ενδυναμώνει και προετοιμάζει την γυναίκα για τον τοκετό και τον θηλασμό, παρέχει καθοδήγηση για υγιεινή διατροφή και σωματική ευεξία, καθιέρωση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών κατά την κύηση, ώστε να μην επιβαρύνεται η έγκυος και το έμβρυο, προετοιμάζει για τον γονεϊκό ρόλο και ενισχύει την ψυχολογία της γυναίκας, του συντρόφου και της οικογένειας γενικότερα.

Τοκετός: Διαχειρίζεται αυτοδύναμα φυσικό τοκετό βοηθώντας τη γυναίκα με κύηση χαμηλού κινδύνου να γεννήσει. Εντοπίζει τυχόν παθολογικές και επείγουσες καταστάσεις κατά τον τοκετό και προβαίνει σε διορθωτικές παρεμβάσεις ως μέλος της διεπιστημονικής ομάδας, αναλαμβάνοντας κύριο ρόλο. Προωθεί τον θηλασμό και τον γονεϊκό δεσμό αμέσως μετά τον τοκετό.

Μετά τον τοκετό: Αναλαμβάνει την παρακολούθηση και φροντίδα της λεχωΐδας, διαδραματίζοντας πρωτεύοντα ρόλο στην πρόληψη ή και έγκαιρη διάγνωση επιπλοκών, όπως αιμορραγίας, λοιμώξεων, ψυχολογικών επιπτώσεων και άλλων. Αναλαμβάνει ως μέλος της διεπιστημονικής ομάδας την παρακολούθηση και φροντίδα του νεογνού και είναι ο θεμελιωτής του μητρικού θηλασμού.

Ιστορικές Πληροφορίες

Στην Κύπρο οι μαίες ήταν υπεύθυνες για την παρακολούθηση της εγκύου, τη διεκπεραίωση του τοκετού και τη φροντίδα του νεογέννητου. Έχουν καταγραφεί μαρτυρίες μαιών οι οποίες αναφέρουν ότι συνδύαζαν μαγικά διαβάσματα και θεραπευτικά βότανα, με συνταγές που αποτελούσαν επτασφράγιστα οικογενειακά μυστικά (Χατζηγεωργίου, 2013). Ο Όμηρος αναφέρει τις μαίες, ως εφόρους του τοκετού και της απελευθέρωσης της εγκύου και προστάτιδες των επιτόκων (Βρυωνίδου-Γιάγκου, 2006). Την αρχαιότερη σήμερα γνωστή διατριβή για τη μαιευτική την έγραψε ο Σωρανός ο Εφέσιος (Έλληνας γιατρός, που έζησε στη Ρώμη περί τα 100 μ.Χ.), σύμφωνα με τον οποίο μαία μπορεί να γίνει η γυναίκα η εγγράμματη, εύστροφη, με ακμαίες τις αισθήσεις, αρτιμελής, ζωηρή, με ισχυρή μνήμη, κόσμια, έντιμη, εχέμυθος, νηφάλια, σταθερά ατάραχη, συγκρατημένη, αφιλοχρήματη, συμπάσχουσα, η οποία εξηγεί με σαφήνεια και δεν είναι δεισιδαίμων (Leigh, 2001).

Παρόλο που δεν υπάρχουν γραπτές πηγές για την άσκηση της μαιευτικής στην Κύπρο κατά την αρχαιότητα, γνωρίζοντας ότι στην χώρα υπήρχε διαδεδομένη η λατρεία της θεάς της γονιμότητας, μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι μαίες διαδραμάτιζαν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία του τοκετού και της παρακολούθησης εγκυμοσύνης, ώστε να διασφαλιστούν οι απόγονοι. Τρεις μαιευτικές παραστάσεις αγαλμάτων (αναθημάτων) του 6ου αι. π.Χ. που βρέθηκαν στη Λάπηθο και εκτίθενται σήμερα στο Κυπριακό Μουσείο, απεικονίζουν την προετοιμασία ή τον ίδιο τον τοκετό. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζουν τη μαία να βοηθά την τίκτουσα, η οποία συχνά υποβαστάζεται από μια τρίτη μορφή πίσω της - πιθανότατα μια βοηθό μαία (Μιχαηλίδης, 2006∙ Karageorghis, 2006). Από τις παραστάσεις συμπεραίνεται ότι:

• Οι γνώσεις της μαιευτικής ήταν ευρέως διαδεδομένες.

• Η μαιευτική ασκείτο από γυναίκες μαίες.

• Η γυναίκα κατά τον τοκετό βοηθούνταν από τουλάχιστον μία μαία, με τη βοήθεια άλλων γυναικών που παρίσταντο ή μιας βοηθού μαίας.

• Η μαιευτική τέχνη και γνώση διδασκόταν από μαία σε μαθητευόμενη.

• Ο τοκετός γινόταν με τη γυναίκα κυρίως σε καθιστή ή όρθια θέση αλλά ακόμα και κατά γης. (Leigh 2001).

Ανάλογες απεικονίσεις σκηνών τοκετού έχουν βρεθεί και σε άλλες τοποθεσίες στην Κύπρο (π.χ. Κισσόνεργα, Γόλγοι), προγενέστερες και μεταγενέστερες αυτών της Λαπήθου και εκτίθενται σήμερα σε μουσεία του εξωτερικού (Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης, Βρετανικό Μουσείο Λονδίνου).

Βυζαντινή και μεσαιωνική (Φραγκοκρατία και Ενετοκρατία) περίοδος

Στη Βυζαντινή περίοδο παρατηρείται ανάπτυξη των συστημάτων φροντίδας στη βάση της χριστιανικής θεωρίας (Χατζηγεωργίου, 2013). Γενικότερα στη βυζαντινή αυτοκρατορία οι γυναίκες μπορούσαν να ασκήσουν ιατρικά επαγγέλματα και κυρίως ειδικεύονταν στη γυναικολογία και τη μαιευτική (Gkegkes, Lavazzo et. al., 2016). Στην Κύπρο, ως τμήμα της βυζαντινής αυτοκρατορίας, φαίνεται ότι υπήρχαν ομοιότητες στην πρακτική της μαιευτικής με όσα καταγράφονται από τον Φαίδωνα Κουκουλέ (Κουκουλές, 1938 και 1948-1955).

Στις γραπτές πηγές για τη βυζαντινή και μεσαιωνική Κύπρο, δεν έχουν εντοπιστεί αναφορές σε μαίες - ίσως διότι η άσκηση των καθηκόντων της μαίας δεν ήταν αναγνωρισμένο επάγγελμα αλλά θεωρείτο δεδομένη πρακτική από τις γυναίκες. Αντίθετα έχουμε κάποιες αναφορές σε τροφούς και σε μία γυναίκα γιατρό το 1455 στην Αμμόχωστο (“Maria medica”) (Nicolaou-Konnari, 2020).

Γενικά, απεικονίσεις του τοκετού με τη μαία εν δράσει δεν έχουμε στη βυζαντινή μνημειακή ζωγραφική, μόνο σε μικρογραφίες χειρογράφων και στη σκηνή του πρώτου λουτρού του Θείου Βρέφους (Meyer, 2009). Στην Κύπρο, στη μνημειακή ζωγραφική αυτής της περιόδου, η μαία εμφανίζεται σταθερά στην απεικόνιση του πρώτου λουτρού του βρέφους στη σκηνή της Γέννησης του Χριστού και της Γέννησης της Θεοτόκου. Στην πρώτη περίπτωση, συνήθως ο γυμνός Χριστός απεικονίζεται μέσα σε ένα δοχείο που μοιάζει με κολυμβήθρα και δίπλα του μία ή δύο μαίες να τον πλένουν.

Παραδοσιακή κοινωνία της Κύπρου [17ος-20ός αιώνας]

Όπως σημειώνει η Πρωτοπαπά (2009), «όλα όσα παρατηρούμε να συμβαίνουν στο διάστημα από την εγκυμοσύνη ως το τέλος της λοχείας των σαράντα ημερών και κατά τη βάφτιση, δε διαφέρουν πολύ από όσα μας περιγράφουν οι συγγραφείς από την αρχαιότητα και τη μεσαιωνική εποχή […] Σε μια πρωτόγονη κοινωνία, όπως ήταν η κοινωνία στην αγροτική Κύπρο ως τις αρχές του 20ού αιώνα, η εγκυμοσύνη ακολουθούσε τους φυσικούς νόμους και η εγκυμονούσα υπέκειτο σε κινδύνους που οδηγούσαν σε μεγάλη θνησιμότητα. Η παρακολούθηση κατά την κύηση ήταν ελάχιστη ή και ανύπαρκτη.» Ο μεγαλύτερος όμως κίνδυνος ήταν στον τοκετό και χαρακτηριστικό της αντίληψής του, είναι το γεγονός ότι σε αρκετές περιοχές οι εγκυμονούσες, κοινωνούσαν μόλις μάθαιναν για την κύησή τους και λίγο πριν τον τοκετό (Πρωτοπαπά, 2009: 16-17). Σε αυτό το κοινωνικό πλαίσιο, ήταν οι μαίες οι «εκπρόσωποι» ενός (άτυπου) συστήματος φροντίδας, οι οποίες έμπαιναν στα σπίτια των κυπριακών οικογενειών, παρέχοντας καθοδήγηση και στήριξη, αυτό που σήμερα αποκαλούμε Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και Αγωγή Υγείας (Leigh, 2001).

Ο τοκετός γινόταν συνήθως στο σπίτι της γυναίκας με τη βοήθεια της μαμμής (μαμμούς), την οποία φρόντιζαν να καλέσουν μόλις άρχιζαν οι πρώτοι πόνοι (τα προπόνια). Δεν ήταν λίγες όμως οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι γυναίκες δεν προλάβαιναν να μεταβούν στο σπίτι τους και γεννούσαν στη διαδρομή ή στα χωράφια όπου δούλευαν. Και πάλι, όμως, καλούσαν τη μαμμή για να κόψει τον ομφάλιο λώρο ή και για να περιποιηθεί το νεογέννητο (Πρωτοπαπά , 2009: 53).

«Η γέννηση ενός παιδιού αποτελούσε ένα μυστήριο, ήταν κάτι το ιερό για όλες τις γυναίκες και θεωρούσαν καθήκον τους να παρευρεθούν». «Σε πολλά χωριά είχαν συνήθεια να καλούν τους στενούς συγγενείς, την κουμπάρα, τις γειτόνισσες και τη νονά της γυναίκας». Κατά τη διάρκεια του τοκετού, η μαμμή καθοδηγούσε τη γυναίκα και την έβαζε σε στάσεις βοηθητικές για να γεννήσει, συνήθως σε καθιστή θέση (σε ειδικό κάθισμα, το σελλίν ή σε καρέκλα, ξύλο ή στην άκρη του κρεβατιού) (Πρωτοπαπά, 2009: 42).

Μετά τη γέννα, έπλεναν τη λεχώνα με νερό, μέσα στο οποίο έβραζαν κύμινο για να καυτηριαστεί το μέρος, η λεχώνα μεταφέρονταν στο κρεβάτι (από το σελλίν) και αρκετές μαίες συνιστούσαν να μείνει ακίνητη ώστε να αποφευχθεί η αιμορραγία. Συνήθης πρακτική ήταν να αλείφουν το νεογέννητο με κρασί, αλάτι και ζάχαρη ώστε να δυναμώσει και να είναι γερό. Εκτός από τη συμβολική σημασία τους, το κρασί και το αλάτι έχουν και απολυμαντικές ιδιότητες.

Στο διάστημα που ακολουθούσε, ήταν πολύ σημαντική η περιποίηση από τη μαμμού με ατμόλουτρα και υποκαπνισμούς σε τακτά χρονικά διαστήματα μετά τον τοκετό, όπου χρησιμοποιούσαν βότανα και φύλλα, αλλά και κρασί. Σημαντικός ήταν –και παραμένει– ο ρόλος της μαίας στην καθιέρωση του θηλασμού, καθοδηγώντας τη νέα μητέρα να κατανοήσει τη σωστή στάση, συνήθειες και διατροφή που θα τη βοηθούσαν να «κατεβάσει γάλα».

H μαιευτική στον σύγχρονο κόσμο

Σήμερα το επάγγελμα της μαίας στην Κύπρο διέπεται από τον περί Νοσηλευτικής και Μαιευτικής Νόμο 1988/2017 (βασικός και τροποποιητικοί) που έχει εναρμονιστεί με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Προϋποθέτει εγγραφή στο Μητρώο Μαιών καθώς επίσης και Άδεια Άσκησης του Επαγγέλματος κάθε τέσσερα χρόνια με παρουσίαση των απαραίτητων τεκμηρίων γνώσης και πρακτικής.

Οι μαίες/μαιευτές στην Κύπρο είναι επιστημονικά καταρτισμένοι και εργάζονται με βάση διεθνή πρότυπα. Μπορούν να παρέχουν μαιευτική φροντίδα με επιδεξιότητα, κατανόηση, αγάπη, ποιότητα και ασφάλεια για το 87% της βασικής περίθαλψης που χρειάζονται οι γυναίκες κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τη λοχεία. Σύμφωνα με τον Νόμο Περί Νοσηλευτικής και Μαιευτικής (1988-2017), αναγνωρίζονται ως οι υπεύθυνοι επαγγελματίες που διαχειρίζονται αυτοδύναμα τη φροντίδα των εγκύων γυναικών και παρέχουν την απαιτούμενη παρακολούθηση, φροντίδα, υποστήριξη και συμβουλευτική πριν και κατά τη διάρκεια της κύησης, στον τοκετό και στην περίοδο της λοχείας, διενεργώντας τον φυσιολογικό τοκετό με δική τους ευθύνη και φροντίζοντας τη μητέρα και το νεογνό (Χατζηγεωργίου, 2013).

Οι μαίες σήμερα έχουν επάρκεια γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων σύμφωνα με τη Διεθνή Συνομοσπονδία Μαιών (Hadjigeorgiou and Christofi, 2018). Είναι οργανωμένες σε συνδέσμους και, πέρα από την άσκηση της μαιευτικής ως επάγγελμα, σε πολλές περιπτώσεις μοιράζονται τις γνώσεις και την εμπειρία τους με εγκυμονούσες, ζευγάρια και οικογένειες, στο πλαίσιο ομαδικών ή ατομικών συναντήσεων. Παρόλο που οι τοκετοί δεν διεξάγονται πια κατ’ οίκον από μαίες στην Κύπρο, η παρουσία τους πριν, κατά και μετά τον τοκετό, σε όλα τα είδη εγκαταστάσεων, είναι καθοριστική για την υγεία και την ευημερία της μητέρας και του παιδιού. Ακόμα και σήμερα που το σύστημα υγείας της Κύπρου είναι ιατροκεντρικό, οι μαίες παραμένουν συνοδοιπόροι των γυναικών και των οικογενειών τους, στηρίζοντας και ενδυναμώνοντάς τες, να ανακαλύψουν και να αξιοποιήσουν τις δικές τους ικανότητες στη διάρκεια αυτών των καθοριστικών στιγμών της ζωής των ανθρώπων.

Οι μαίες/μαιευτές αναπτύσσουν την αντίληψη μέσω των αισθήσεών τους (όραση, αφή, όσφρηση, ακοή), καλλιεργούν την ενσυναίσθηση και την παρατήρηση συναισθημάτων και αντιδράσεων, συνδυάζοντας παραδοσιακές γνώσεις, επιστημονική κατάρτιση και ένστικτο. Παρά την εξέλιξη της μαιευτικής στο πέρασμα του χρόνου, έχουν παραμείνει αναλλοίωτα η αγάπη και ο σεβασμός για την έγκυο, τη μητέρα, το νεογνό, την οικογένεια και την κοινωνία. Τέλος, η παροχή ψυχοπροφυλακτικής φροντίδας και καθοδήγησης από τις μαίες συμβάλλει στην ενδυνάμωση των γονιών και στην καλλιέργεια αρμονικών οικογενειακών και άλλων διαπροσωπικών σχέσεων στην ευρύτερη κοινωνία.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αγγελή, Π. (2020), Ο Ρόλος των Μαιών στην Περιγεννητική Φροντίδα που εργάστηκαν στην Κύπρο από το 1960-2020, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΤΕΠΑΚ (Μεταπτυχιακή διατριβή).
Βρυωνίδου-Γιάγκου, Μ. (επιμ.) (2006), Η Ιατρική στην Κύπρο. Από την Αρχαιότητα μέχρι την Ανεξαρτησία, Nicosia, Marfin Laiki Bank Cultural Centre.
Καραμπερόπουλος, Δ. (2004), "Βυζαντινή θεραπευτική”, στο Πρακτικά του Συνεδρίου Βυζάντιο – Βενετία – Νεώτερος Ελληνισμός, Αθήνα: Εθνικό ‘Ίδρυμα Ερευνών, σ. 91-100.
Κονναρή, Α., Πιερής, Μ. (2003) (έκδ.). Λεόντιου Μαχαιρά. Χρονικό της Κύπρου. Παράλληλη διπλωματική έκδοση των χειρογράφων, Λευκωσία: Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών Κύπρου.
Κουκουλές, Φ. (1938), "Τα κατά την γέννησιν και την βάπτισιν έθιμα των Βυζαντινών", Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, ΙΔ΄, σ. 87-146.
Κουκουλές, Φ. (1948-1955), Bυζαντινών βίος και πολιτισμός, 6 τόμ., Αθήνα.
Μιχαηλίδης, Δ. (2006), «Ιατροί και Ιατρική στην Αρχαία Κύπρο», στο Βρυωνίδου-Γιάγκου, Μ. (επιμ.) (2006), Η Ιατρική στην Κύπρο. Από την Αρχαιότητα μέχρι την Ανεξαρτησία, Nicosia, Marfin Laiki Bank Cultural Centre, 2006, σ. 12-68.
Πουλάκου-Ρεμπελάκου, Ε. (2000), “Η παιδιατρική στο Βυζάντιο”, Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 17/3, σ. 326-331.
Πρωτοπαπά, Κ. (2009), Τα έθιμα της γέννησης στην παραδοσιακή κοινωνία της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLIX, Λευκωσία.
Ρουσουνίδης, Α. Χ. «Γέννηση», Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, διαθέσιμο στο: http://www.polignosi.com/cgibin/hweb?-A=2368&-V=limmata
Χατζηγεωργίου, E. (2013), "Παγκόσμια ιστορική αναδρομή της φροντίδας μητρότητας”, Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά, 14/1, σ. 14-21.
Beaucamp, J. (1983), “L’ allaitement: Mère ou nourrice?”, XVI Internationaler Byzantinistenkongress, Akten II/2, Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, 32/2, pp. 549-558.
Gkegkes, I., Lavazzo, C., Sardi and T., Falagas, S. (2017), "Women Physicians in Byzantium’, World Journal of Surgery, 41, pp. 892-895.
Hadjigeorgiou, E. and Christofi, M.-D. (2018), "How Midwifery Education in Cyprus has evolved in response to the demands”, Retrieved from: https://www.all4maternity.com/how-midwifery-education-in-cyprus-has-evolved-in-response-to-the-demands-of-a-complex-and-changing-world/
Karageorghis, V. (2006), Aspects of Everyday Life in Ancient Cyprus. Iconographic Representations, Nicosia: A.G. Leventis Foundation pp. 203-206.
Leigh, C. (2001), "Midwifery in Cyprus”, Cyprus Nursing Chronicles, 2/2, pp. 19-26, Retreived from https://cncjournal.cyna.org/wp-content/uploads/2019/06/CNC-2.219-26.pd
Meyer, M. (2009), An obscure portrait: imaging women's reality in Byzantine art, London.
Nicolaou-Konnari, A. (2020), "Women in Medieval Famagusta: Law, Family, and Society", in Gilles Grivaud, Angel Nicolaou-Konnari, and Chris Schabel (eds.), Medieval Famagusta, vol. II, History and Society, Mediterranean Nexus 1110- 1700. Conflict, Influence and Inspiration in the Mediterranean Area, 8 (Turnhout: Brepols, 2020), pp. 509-633.
Soranus & Temkin, O. (1991). Soranus' gynecology. Baltimore: Johns Hopkins University Press.