Αιτητές:
Λαογραφικός Όμιλος Αφροδίτη Γεροσκήπου
Δήμος Γεροσκήπου
Ενδιαφερόμενες κοινότητες και φορείς:
Λαογραφικός Όμιλος Αφροδίτη Γεροσκήπου
Δήμος Γεροσκήπου
Τοπικές μονάδες παρασκευής παραδοσιακών εδεσμάτων (Γεροσκήπου)
Κέντρο Μελετών και Έρευνας ΑΚΤΗ
Πεδίο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς:
Κοινωνικές πρακτικές, τελετουργίες και εορταστικές εκδηλώσεις
Παραδοσιακή διατροφή και εθιμικές πρακτικές
Έτος εγγραφής:
2023
Γεωγραφική κατανομή:
Το λουκούμι έχει ανατολίτικες ρίζες και η προέλευσή του ανάγεται στην Μ. Ασία και στην Κωνσταντινούπολη και χρονολογείται σύμφωνα με ιστορικές πηγές τον 15ο αιώνα. Η ιστορία του λουκουμιού Γεροσκήπου ξεκινάει το 1895 όταν ο Σοφοκλής Αθανασίου, με καταγωγή από την Γεροσκήπου, μετά από χρόνια παραμονής του στο εξωτερικό, αποφάσισε να επαναπατριστεί στην Κύπρο. Κατά την διάρκεια της επιστροφής του είχε την τύχη να περάσει από αρκετά Ελληνικά νησιά, και από τα παράλια της Μ. Ασίας. Στο πέρασμα αυτό, οι Έλληνες ζαχαροπλάστες του έμαθαν την τέχνη της παρασκευής του λουκουμιού. Με την επιστροφή του στην Κύπρο στο χωριό Γεροσκήπου, άνοιξε ένα μικρό εργαστήριο πίσω από το πατρικό του σπίτι, απέναντι από την πλατεία του χωριού. Ήταν το πρώτο εργαστήριο λουκουμιού που ιδρύθηκε στο χωριό, αποτελώντας μία πρωτοποριακή ενέργεια για τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Για αρκετά χρόνια, η μεγαλύτερη παρασκευή λουκουμιών για εμπορικούς σκοπούς στην Κύπρο ήταν στην Γεροσκήπου, καθώς αργότερα οικοτεχνίες λουκουμιών ιδρύθηκαν, επίσης, στα Λεύκαρα και στο Φοινί.
Σήμερα, στον κεντρικό δρόμο του χωριού Γεροσκήπου βρίσκεται ένα σύμπλεγμα από τέσσερις μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις που ασχολούνται με την παρασκευή, τυποποίηση και πώληση του Λουκουμιού Γεροσκήπου. Τα συγκεκριμένα εργαστήρια βρίσκονται στον τόπο αυτόν από την ίδρυση τους, και αποτελούν μέρος της πατρικής περιουσίας της οικογένειας του πρώτου παραγωγού (1895) λουκουμιών, Σοφοκλή Αθανασίου. Το λουκούμι Γεροσκήπου είναι το πρώτο προϊόν της Κύπρου που κατοχυρώθηκε ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007.
Σύντομη περιγραφή:
Το Λουκούμι Γεροσκήπου είναι ζαχαροειδές με κύρια συστατικά τη ζάχαρη, το νερό, το άμυλο και τα διάφορα αρωματικά. Έχει ζελατινώδη υφή, έντονη γλυκιά γεύση και παράγεται σε ορθογώνια παραλληλεπίπεδα. Το προϊόν προσφέρεται σε διάφορες γεύσεις, γεμίσεις και συσκευασίες, οι οποίες ποικίλλουν αναλόγως του αρώματος που προστίθεται. Προσφέρεται επικαλυμμένο με αλεσμένη ζάχαρη (άχνη) ή τριμμένη καρύδα. Στο προϊόν μπορούν να προστεθούν ξηροί καρποί, μέλι και πικρή σοκολάτα.
Εκτενέστερη περιγραφή:
Η παρασκευή του λουκουμιού Γεροσκήπου γίνεται με απλά συστατικά, όμως βασίζεται σε τοπικές δεξιότητες και παραδοσιακές μεθόδους που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Οι βασικές πρώτες ύλες αναδεύονται εν θερμώ σε καζάνια με αναδευτήρα. Όταν η υφή των υλικών είναι ικανοποιητική, προστίθεται ανάλογα με την τελική μορφή που θα πάρει το προϊόν, αρώματα, ή/και χρωστικές ουσίες, ή/και ξηροί καρποί, ή/και μέλι, ή/και πικρή σοκολάτα. Στη συνέχεια το μείγμα αδειάζετε σε ειδικά τελάρα και όταν πιά κρυώσει τεμαχίζεται σε ορθογώνια παραλληλεπίπεδα και πασπαλίζεται με ζάχαρη άχνη ή τριμμένη καρύδα. Η διαφορά του λουκουμιού Γεροσκήπου, σε σύγκριση με παρόμοια προϊόντα, εντοπίζεται στην στιβαρότητα, την ελαστικότητα και την μειωμένη γλυκύτητα. Επίσης, για την παραγωγή του δεν χρησιμοποιείται καθόλου γλυκόζη ή ζελατίνη. Προσφέρεται σαν επιδόρπιο γλυκό, συνοδευτικό του καφέ ή σαν κεραστικό γάμου και άλλων εκδηλώσεων.
Τέλος, το λουκούμι Γεροσκήπου έχει αναγνωριστεί ως Προϊόν Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) από το 2007, επιβεβαιώνοντας την καταγωγή και τον τρόπο παραγωγής του και αναγνωρίζοντας την ξεχωριστή του ποιότητα.
Υπάρχουν αρκετές βιβλιογραφικές αναφορές σχετικά με το Λουκούμι Γεροσκήπου, όπως είναι αυτή του Έλληνα πεζογράφου Νίκου Καζαντζάκη στο βιβλίο του «Ταξιδεύοντας» (σελ. 186, 1926), του Ιωάννη Παναγιωτόπουλου στο βιβλίο του «Η Κύπρος ένα ταξίδι» (σελ. 108, 1962), αλλά και του Άγγλου περιηγητή Fordwood William στο βιβλίο του “Cyprus Invitation” (σελ. 102, 1971).
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
Νίκος Καζαντζάκης, «Ταξιδεύοντας», 1926, Αθήνα
Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, «Η Κύπρος ένα ταξίδι», 1962, Αθήνα.
Α. Παυλίδης, «Η Κύπρος ανά τους αιώνες μέσα από τα κείμενα ξένων επισκεπτών της», 1995, Λευκωσία.
Συλλογικό έργο Δήμου Γεροσκήπου, «Γεροσκήπου απί την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», 2008, Λευκωσία.
Επικοινωνία:
Άννα Τσέλεπου
Αντιπρόεδρος Λαογραφικού Ομίλου Γεροσκήπου
anna.tselepou@yahoo.gr