Αιτητής:
Κοινότητα Λυσού και Σύνδεσμος Αποδήμων Λυσου
Ενδιαφερόμενες κοινότητες (σχετικοί φορείς και συνεχιστές του στοιχείου):
Κοινότητα Λυσού και Σύνδεσμος Αποδήμων Λυσου
Πεδίο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς:
Παραδοσιακή Διατροφή και Εθιμικές πρακτικές
Έτος εγγραφής:
2019
Γεωγραφική κατανομή:
Οι μαξίλλες είναι ένα ιδιαίτερο είδος παστού σύκου που συναντάται στη Λυσό και στη γύρω περιοχή. Στην κοινότητα Λυσού γινόταν μεγάλη παραγωγή και εμπορία των μαξίλλων. Μεγάλες ποσότητες αποστέλλονταν σε χοντρέμπορους στη Λευκωσία και στην Πάφο. Μέχρι και στην Αίγυπτο είχαν φτάσει λόγω της ελληνικής και κυπριακής κοινότητας που υπήρχε. Παρασκευή παστών σύκων γινόταν σε διάφορες περιοχές της Κύπρου. Περισσότερο γνωστά είναι τα παστά σύκα της περιοχής του Πύργου Τυλληρίας τα οποία κατασκευάζονται με μικρά άσπρα σύκα και με διαφορετικό τρόπο παραγωγής και διατήρησης.
Περιγραφή:
Οι μαξίλλες είναι ένα είδος παστού σύκου αποξηραμένου στον ήλιο το οποίο παρασκευάζεται στο χωριό Λυσός της επαρχίας Πάφου. Διαφοροποιείται από τα άλλα παστά σύκα λόγω του τρόπου παρασκευής και της γεύσης. Μαζί με άλλα κυπριακά προϊόντα όπως αμύγδαλα, σταφίδες και καρύδια αποτελούν έδεσμα και μεζέ συνοδευτικό για τη ζιβανία, το κονιάκ και το κρασί. Είναι βιολογικό προϊόν και δεν περιέχει καθόλου συντηρητικά. Τις παλιές εποχές φυλασσόταν σε κούμνες και χάρτινα κιβώτια και αποτελούσε πολύτιμο προϊόν για κατανάλωση τους χειμερινούς μήνες.
Η κάθε οικογένεια φρόντιζε να έχει διάφορα προϊόντα για τον χειμώνα όπως παστά σύκα, σταφίδες, αμύγδαλα, καρύδια, χαρουπόμελο, κκιοφτέρκα, σουτζούκο και ρόδια. Σε χωριά της Πάφου και ειδικά στη Λυσό συνηθίζουν την ημέρα των Φώτων να δίνουν στα παιδιά παστόσυκα, αμύγδαλα και ρόδια ως δώρο. Επίσης, στη Λυσό, επειδή παρασκεύαζαν και εμπορεύονταν τις μαξίλλες, χρειαζόταν και η θεία ευλογία, γι’ αυτό ακριβώς βάπτιζαν στον αγιασμό των Φώτων, μεταξύ άλλων ξηρών καρπών, και μαξίλλες. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει και τη στενή σχέση των κατοίκων του χωριού με το παραδοσιακό αυτό προϊόν, που η παρασκευή του συνεχίζεται ως σήμερα με φροντίδα και αγάπη.
Οι κάτοικοι της Λυσού για να ωριμάσουν πιο γρήγορα τα σύκα με τα οποία παρασκευάζουν τις μαξίλλες, χρησιμοποιούν μια μέθοδο παμπάλαια, που είναι γνωστή παγκύπρια. Πρόκειται για το λάδωμα του «αφφαλιού» των σύκων. Η εργασία αυτή επιτυγχάνεται με ένα εργαλείο, το «αλειππήριν». Το εργαλείο αυτό είναι ένα μακρύ καλάμι ενός ή δύο μέτρων, μέσα στο οποίο βάζουν λάδι και από πάνω δένουν βαμβάκι και με αυτό λαδώνουν τα σύκα. Όταν ωριμάσουν τα σύκα, συλλέγονται και στη συνέχεια ακολουθείται όλη η διαδικασία, μια πραγματική τελετουργία για την παρασκευή των μαξίλλων, των πιο διάσημων ξηρών σύκων στην Κύπρο (Παταπίου 2019).
Αφού κοπούν τα σύκα, απλώνονται στον ήλιο για 1-2 μέρες για να μαραθούν, μετά κόβονται στη μέση χωρίς να διαχωριστούν και απλώνονται πάνω σε νύσσιους (πευκοβελόνες), εκτεθειμένα στον ήλιο για 2-3 μέρες, για να «παστελλώσουν». Ακολουθεί βράσιμο για 1-2 λεπτά σε νερό που κοχλάζει, στο οποίο έχουν προστεθεί κλωνιά και φύλλα από μάραθο. Στραγγίζονται και αφήνονται και πάλι στον ήλιο για 1-2 μέρες να στεγνώσουν. Το στέγνωμα στον ήλιο και το βράσιμο αποτελούν μια ιεροτελεστία. Είναι σημαντική η πείρα στην κατασκευή των μαξίλλων γιατί πολύ εύκολα μπορεί να χαλάσουν αν δε στεγνώσουν σωστά ή αν βράσουν περισσότερο από ό,τι χρειάζεται.
Βιβλιογραφία
Παταπίου, Ν. 2019. «Περί κυπριακών σύκων: Οι μαξίλες της Λυσού». Διαθέσιμο στο: http://parathyro.politis.com.cy/2019/05/peri-kypriakon-sykon-oi-maksiles-tis-lysou/
Επικοινωνία:
Χριστίνα Αντωνιάδου
Μέλος Συνδέσμου Αποδήμων Λυσού
Email: canton@cytanet.com.cy